Professor Lieven Vandersypen (Foto: Studio Oostrum)

NWO heeft bekend gemaakt dat onze directeur Onderzoek Lieven Vandersypen de NWO-Spinozapremie krijgt toegekend. De Spinozapremie is de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap. Elke laureaat ontvangt 2,5 miljoen euro, die zij kunnen besteden aan wetenschappelijk onderzoek en activiteiten op het gebied van kennisbenutting.

Lieven Vandersypen (1972) is Antoni van Leeuwenhoek professor in de Quantum-nanowetenschappen aan de TU Delft en wetenschappelijk directeur van QuTech. Vandersypen is een wereldwijd vermaard pionier op het gebied van quantum computing: de tak van wetenschap die een computer ontwikkelt gebaseerd op de ongerijmde fenomenen uit de quantummechanica.

Quantum computers zijn geschikt om rekenproblemen op te lossen die zelfs voor de beste supercomputers te omvangrijk zijn, zoals het uitrekenen van de eigenschappen van moleculen en materialen. Zo kunnen ze bijdragen aan grote maatschappelijke uitdagingen, van energie tot veiligheid en gezondheid. Lieven Vandersypen wil de meest fundamentele eigenschappen van de natuur bruikbaar maken en doet daarom al meer dan twintig jaar leidende experimenten die richting geven aan het veld van quantum computing.

Reeds tijdens zijn promotieonderzoek realiseerde Vandersypen zijn eerste wereldwijde primeur: hij gebruikte de zogeheten spins van atoomkernen in moleculen als qubits, de bouwstenen van een quantum computer, en wist met 7 van deze qubits het getal 15 te ontbinden in de factoren 3 en 5. Hiermee bewees hij dat het rekenen met qubits niet alleen theoretisch, maar ook in de praktijk mogelijk is.

Na zijn promotie is Vandersypen overgestapt van kernspins in moleculen naar de spins van elektronen in quantum dots, minuscule objecten van een halfgeleidermateriaal waarin de wetten van de quantummechanica de dienst uitmaken. Deze lijken in veel opzichten op transistors en zijn daarom geschikt om grote aantallen qubits in een chip te integreren. Hij wist als eerste ter wereld dit soort individuele elektronenspins te manipuleren, zowel met magnetische als met elektrische velden. Later was hij ook de eerste om quantum algoritmes op twee van die elektronenspins te draaien en om quantum interactie te laten zien tussen een elektronspin en een microgolf lichtdeeltje. Ook liet hij zien dat dezelfde quantum dots kunnen dienen om exotische vormen van magnetisme in te bestuderen.

Vandersypen is niet alleen een uitstekend wetenschapper, maar ook een visionair die zijn veld verder brengt door de samenwerking te zoeken met partners binnen en buiten de wetenschap. Zo stond hij mede aan de basis van het Delftse onderzoeksinstituut QuTech, een samenwerking tussen TU Delft en TNO, en overtuigde hij het Amerikaanse Intel ervan een langjarige samenwerking met QuTech aan te gaan. Daarnaast is Vandersypen een van de grondleggers van het demonstratieproject Quantum Inspire. Dit is de eerste Europese online quantum computer waarmee je twee verschillende soorten qubits vanuit je huis kunt aansturen.

Vandersypen is een veel gelauwerd wetenschapper wiens onderzoeksplannen zijn gehonoreerd met meerdere prestigieuze beurzen. Zo kreeg hij een Vidi en Vici premie, en ERC Starting Investigator, Synergy en Advanced Grants. Hij heeft veel ervaring met het leiden van grote groepen wetenschappers, ingenieurs, technici en ondersteunende staf en heeft een grote aantrekkingskracht op internationale studenten, promovendi en postdocs. Inmiddels hebben tien van zijn oud-groepsleden hun eigen onderzoeksgroep op prestigieuze instellingen over de hele wereld.

De Spinozacommissie is ervan overtuigd dat Lieven Vandersypen met zijn kwaliteiten, visie en drive gecombineerd met zijn uitstekende netwerk van academische en private samenwerkingspartners de komende jaren de volgende grote wetenschappelijke en technologische doorbraken zal kunnen realiseren die nodig zijn om de beloften van de quantum computer waar te kunnen maken.

Bron: NWO Spinoza premie
Lees meer in dit artikel van QuTech, Vandersypen is een van de oprichters van onderzoeksinstituut QuTech, een samenwerking tussen TU Delft en TNO.